Inclusiever onderwijs en de uitdagingen

Inclusiever onderwijs: een ambitieus en belangrijk doel voor veel scholen! Alle leerlingen, ongeacht hun ondersteuningsbehoeften of culturele achtergrond, krijgen evenveel kans om mee te doen aan het reguliere onderwijs. Een mooi streven en tegelijkertijd een uitdaging voor docenten en schoolleiders. Want hoe dan? Daarom liever ‘inclusiever’ en niet ‘inclusief’, want hoe inclusief kun je zijn als vo-school waarin een leerling meer dan tien verschillende vakdocenten heeft en daarbinnen op maat bediend zou moeten worden? Wat vraagt dat van docenten die dagelijks veel leerlingen zien gedurende  slechts één lesuur?

Diversiteit in ondersteuningsbehoeften

In een inclusievere klas zitten leerlingen met verschillende ondersteuningsbehoeften. Dat kan zijn vanwege een leerstoornis, gedragsproblemen of het gebrek aan extra uitdaging. Of het kan gaan om vakinhoudelijke ondersteuning voor één of meer vakken.

Inclusiever onderwijs vraagt wel iets van de docenten: aanpassing en differentiatie van hun onderwijs en het inschakelen van het interne ondersteuningsteam of externe specialisten.

Al vanaf de jaren ’80 wordt landelijk ingezet op differentiatie binnen klassenverband, maar de praktijk om in te spelen op de behoefte van individuele leerlingen is weerbarstig. De verschillen in ondersteuningsbehoeften verhogen de werkdruk voor docenten, vooral wanneer er onvoldoende middelen of specifieke expertise aanwezig zijn. Spanningen ontstaan wanneer docenten het gevoel hebben dat het hen ontbreekt aan voldoende tijd of expertise om zowel de kinderen met speciale behoeften als de andere leerlingen adequaat te bedienen.

Culturele en sociale diversiteit

Maar er is meer: culturele en sociale diversiteit spelen ook een grote rol in het streven naar inclusiever onderwijs. In Nederland worden de klassen steeds diverser, met leerlingen uit verschillende etnische, sociale en culturele achtergronden. Deze culturele diversiteit kan zowel een verrijking als een uitdaging zijn. Leerlingen hebben verschillende communicatiestijlen, waarden en gewoonten, wat de cohesie binnen een klas kan verstoren. Bovendien kan de sociale achtergrond van een leerling invloed hebben op diens schoolprestaties.

Ook hier ervaren scholen regelmatig spanning tussen de wens om diversiteit te omarmen en de praktische uitdagingen die aan deze wens kleven. Als school wil je een inclusievere cultuur creëren waarin iedere leerling zich gezien en gehoord voelt en tegelijkertijd wil je de schooleigen waarden die je nastreeft behouden en uitdragen. Dat kan lastige situaties opleveren. Een voorbeeld is de spanning die scholen in toenemende mate ervaren rondom Paarse Vrijdag.

Het is daarom belangrijk om actief in te spelen op de uitdagingen die inclusiever onderwijs met zich meebrengt. De schoolleiding speelt een cruciale rol in het creëren van een inclusievere leeromgeving waarin leerlingen én medewerkers zich gezien voelen. Wat kan bijdragen aan het bevorderen van een inclusievere leeromgeving?

  • Professionele ontwikkeling van docenten en onderwijsondersteuners
    Laat schoolleiders investeren in de professionele ontwikkeling van medewerkers. Trainingen in differentiatie, cultuursensitief lesgeven en het omgaan met diversiteit kunnen helpen de pedagogische vaardigheden van docenten en onderwijsondersteuners te verdiepen.
  • Creëren van een inclusievere cultuur
    Werk actief aan een cultuur van respect, waarin de diversiteit binnen de school wordt erkend en gevierd. Dit kan bijvoorbeeld door het organiseren van verbindende culturele evenementen en het implementeren van programma’s die sociaal-emotionele vaardigheden bevorderen en hierin de rol van ouders meenemen.
  • Flexibiliteit en samenwerking
    Geef als schoolleider ruimte voor flexibiliteit in het onderwijsaanbod en stimuleer/faciliteer teamwork tussen docenten, ondersteuningscoördinatoren en externe specialisten.

Conclusie

Inclusiever onderwijs draagt bij aan gelijke kansen voor alle leerlingen, maar brengt ook verschillende uitdagingen met zich mee. Scholen moeten inspringen op de diversiteit aan ondersteuningsbehoeften én culturele verschillen binnen hun klassen. Door professionele ontwikkeling van de docenten en samenwerking met interne/externe deskundigen kan de schoolleiding bijdragen aan een leeromgeving waar iedere leerling zich gezien en ondersteund voelt.

Roos Bloemberg, adviseur Onderwijs

Deel dit artikel via:
Lees meer over:

Gerelateerde artikelen