Je kunt er bijna niet omheen op dit moment: de discussie over het wel of niet af laten nemen van de doorstroomtoets. Of je nu het nieuws leest, ernaar luistert of op LinkedIn bekijkt, er is in onderwijsland veel belangstelling voor deze discussie. Bestuurders, directeuren, leerkrachten – iedereen vindt er iets van.
Vanuit Den Haag wordt door staatssecretaris Mariëlle Paul met de zwaarst mogelijke maatregel gedreigd tegen scholen die de doorstroomtoets links laten liggen. Eerst in gesprek gaan en een dieper onderzoek naar wat hier speelt, is kennelijk niet aan de orde. Het gesprek wordt pas aangeboden als men weer keurig in het gelid loopt. Dat de betreffende scholen en betrokken besturen alsnog hebben besloten de doorstroomtoetsen af te nemen, verdient steun. Ze wilden niet hun leerlingen de dupe laten worden van de maatregelen, terecht.
Al langer stellen diverse partijen in onderwijsland, zoals de Taskforce Ontwikkelingsgericht Onderwijs plus een groep schoolbestuurders, verenigd in Leve het Onderwijs!, de noodzaak van toetsen aan de kaak. Leve het Onderwijs! wil met vertrouwen sturen op relatie, autonomie en competentie. De Taskforce Ontwikkelingsgericht Onderwijs vindt het de hoogste tijd om het eeuwenoude leerstofjaarklassensysteem te vervangen door een ontwikkelingsgericht onderwijssysteem. Het huidige systeem biedt kinderen geen gelijke kansen, waardoor het niet voldoet aan de wet- en regelgeving en een duurzame oplossing in de weg staat.
Dat de doorstroomtoets niet voldoet aan waarvoor deze in het leven is geroepen, daar bestaat aardig consensus over, als is dat nog niet bij onze bewindslieden voor onderwijs doorgedrongen. Zoals meerdere betrokkenen al aangaven: de verandering zal uit de sector zelf moeten komen.
Voor mij is de discussie breder dan alleen de doorstroomtoets, een standpunt dat overigens wordt gedeeld door de Taskforce, maar dat terzijde. De vraag is überhaupt of veel toetsen nut heeft. Johannes Visser van De Correspondent, oud-leraar Nederlands, heeft hier meerdere artikelen aan gewijd en eens berekend hoeveel toetsen een leerling jaarlijks moet afleggen. Gemiddeld 3 tot 4 per week. Schrikbarend. Is dat wat we de jeugd (die de toekomst heeft) willen leren? Je doet het pas goed als je de ene toets na de andere met een voldoende aflegt? Gaat het daar in het onderwijs om: zo goed mogelijk toetsen maken? Of heeft onderwijs een andere opdracht? Ik denk van wel en de Wet op het primair onderwijs ondersteunt die gedachte.
In deze wet zijn de taken van de school uitgewerkt in drie opdrachten:
- Onderwijs draagt bij aan de persoonlijke ontwikkeling van kinderen. Door leerlingen te laten nadenken over wat ze uniek maakt, draagt het onderwijs bij aan de persoonlijkheidsvorming.
- Onderwijs zorgt voor overdracht van maatschappelijke en culturele verworvenheden, zodat leerlingen kunnen functioneren in de maatschappij.
- Onderwijs rust kinderen toe op het participeren in de maatschappij.
Duidelijk omschreven toch? Daarin lees ik niets over het goed kunnen afleggen van toetsen. Wel over persoonlijkheidsvorming, je gevoel van eigenwaarde vergroten, nadenken over hoe uniek je bent als mens, kunnen functioneren en participeren in de maatschappij. Hmm … dat vergt toch echt andere competenties en kwaliteiten dan met goed gevolg toetsen af kunnen leggen. Nog los van het feit dat veel van deze toetsen eenheidsworst zijn en dus ook eenheidsworst genereren, wat nogal tegenstrijdig is met de bedoeling van onderwijs: wat maakt de leerling uniek?
En ligt daarin ook niet de uitdaging voor bestuurders, schoolleiders en de aan hen toevertrouwde leerkrachten? En is hier ook geen rol weggelegd voor de toezichthouders om hen te ondersteunen in dat proces? Hoe realiseer je onderwijs dat voldoet aan die drie wettelijke vereisten; onderwijs dat aansluit op dat unieke karakter van iedere lerende? Onderwijs dat bijdraagt aan wat Biesta benoemt als kwalificatie, socialisatie en subjectificatie. Dat realiseren vraagt om (tijdelijk) leiderschap met lef. En ook dat leer je niet door goed te scoren op een toets. Leiderschap op het scherp van de snede, zoals die 4 scholen dat hebben getoond. Ja, ze hebben zich teruggetrokken na het powerplay van de staatssecretaris, maar het signaal is wel afgegeven.
Lef-leiders: is de behoefte hieraan op jouw school of organisatie voldoende afgedekt? Heb je versterking nodig, hetzij met (tijdelijke) leiders of met het verder ont-wikkelen van jouw eigen leiderschap? Neem dan contact op met ons. Wij gaan graag het gesprek aan!
